De precisie van pepernoot

Naast paprikachips, borrelnootjes en bitterballen verschijnen ze steeds vaker op najaarsfeestjes die verder niks met Sinterklaas te maken hebben: pepernoten! Of moet ik ze kruidnoten noemen? Ik bedoel die veel bekendere halve speculaasbolletjes, niet die misvormde taaitaaibrokjes. (Sorry, zo bedoelde ik het niet.) Ingewikkeld zeg, die definitie van ‘pepernoot’. Zijn er nog mensen die de speculaasbolletjes ‘kruidnoten’ noemen? Ikzelf ga ze pas zo noemen als er een duidelijk onderscheid gemaakt moet worden. Bijvoorbeeld in de volgende situatie: er staan op tafel twee bakjes, één met pepernoten en één met kruidnoten en ik wil de halve speculaasbolletjes. Dan zou ik vragen: “Mag ik de kruidnoten?” Als ik juist de zachte pepernoten zou willen, dan zou ik toch waarschijnlijk wel moeten vragen: “Mag ik de pepernoten? DUS NIET DE KRUIDNOTEN!” Die laatste toevoeging lijkt me haast noodzakelijk, want iedereen denkt aan halve bolletjes bij het woord ‘pepernoot’.

Dat blijkt ook uit wat er in het woordenboek staat. In de online Van Dale van 2015 staat: “pe·per·noot (de; v(m); meervoud: pepernoten) 1 van boven meestal bolrond stukje gekruide koek” Dat is dus volgens mij (en volgens veel bakkers) eigenlijk een kruidnoot! Onder dit lemma staat maar één definitie. Er wordt helaas gezwegen over de taaitaaivariant. Interessant genoeg komt het lemma ‘kruidnoot’ niet voor in het online woordenboek. Het lijkt me dus dat we dat woord als consumenten zo goed als niet meer uitspreken en waarschijnlijk alleen nog maar lezen op de verpakkingen.

Zal het nu die kant op gaan dat we voortaan alleen nog maar ‘pepernoot’ zeggen tegen beide lekkernijen? En zal dan het woord ‘kruidnoot’ compleet verdwijnen? Zou zomaar kunnen. Maar hoe duid je dan – indien nodig – nauwkeurig aan wat je bedoelt? Misschien gebruiken we daar over 50 jaar alleen nog bijvoeglijke naamwoorden voor: een zachte pepernoot versus een harde/ronde. Of krijgt de minder gegeten en daardoor minder benoemde taaitaaipepernoot een andere naam? Iets als – hou je vast – het toch al half vergeten woord ‘kruidnoot’?

Lastig dus, om te bepalen wat een pepernoot nou precies is. Maar straks, als de sint weer naar Spanje is gewaaid, blijft er voor studenten nog maar één definitie over van /pe͡ɪpəɹno͡ut/: de stress van een student die wordt veroorzaakt door het besef dat hij/zij nog niet is begonnen aan een opstel (paper) dat binnenkort ingeleverd moet worden.

Dit bericht verschijnt ook op Twistblog.