Waarom iedereen eigenlijk omnilinguaal moet zijn (concept)

In de reële wereld zijn veel mensen multilinguaal of meertalig. Dat wil zeggen dat je meerdere talen verstaat en spreekt, in sommige gevallen al van jongs af aan. Als je de hele wereldbevolking beschouwt, dan is de meerderheid multilinguaal. Daar zitten dan ook bilingualen bij (mensen die twee talen van jongs af aan hebben verworven). Er bestaan ook mensen die heel veel talen spreken. Vaak hebben ze zich dat zelf aangeleerd, bijvoorbeeld door hun motivatie en/of doordat ze een enorme talenknobbel hebben. Die mensen noemen we polyglotten. Dat is de reële wereld. In de ideale wereld beheersen alle mensen alle talen. Van jongs af aan. Volledig.

De knulligheid van vertaalde liedjes
Ik kom bij dit geniale idee door middel van een mislukt liefdesliedje van Guus Meeuwis. Als je het mij vraagt, is het vertaalde nummer Dat komt door jou het net niet. Het heeft een prachtige melodie, maar de tekst past er net niet goed in. Dit komt doordat het nummer een vertaling is van A te van Lorenzo Jovanotti Cherubini. De Nederlandse woorden zijn dus met passen en meten op de al bestaande melodie geplakt. Natuurlijk, de boodschap komt over, maar mooie taalkunst is het niet meer door de beperkingen die de melodie geeft. Ik zie in ieder geval drie kenmerken die ik wel vaker tegenkom bij vertaalde liedjes.

Loze woordjes

Als eerste zie je vaak dat zinnen worden opgevuld met loze woordjes zoals je kunt zien in de songtekst hieronder bij "en niet echt meer adem". De vertaler heeft - als je het mij vraagt - het woordje "echt" moeten toevoegen om het te laten passen. 

Klemtoon

Als tweede klopt de klemtoon of zinsmelodie niet altijd meer. Guus zingt: "Ik ben bang dat ik straks zonder (...) me niet kan vinden." "Me niet kan vínden," zou je zeggen, maar hij zingt de nadruk op "niet". Zo ook bij "láten razen" in plaats van "laten rázen". Er zitten er nog een paar in. Zoek ze maar op.

Taalknulligheden

Als derde kun je vaak een scala aan taalknulligheden tegenkomen omdat de de vertaler in het nauw gedreven lijkt te zijn geweest. Zo zijn zinnen soms bijna of helemaal ongrammaticaal. Dichterlijke vrijheid? Misschien, maar ik vind het in dit nummer vooral slordig overkomen in plaats van poëtisch. De eerste zin ontspoort al in een anakoloet. Ik weet eigenlijk niet eens waar -ie eindigt. "Heerlijk dromen dat jij hier bent", laat je die mensen dat doen? En: "voelt het soms alsof ik zonder" etc, is dat een vraag? Help! Nog een sullig voorbeeldje: "jouw oogverblindehend zijn" (discutabel grammaticaal en niet metrisch).

Tja, de pure schoonheid van het originele nummer is dus wat ten onder gegaan, ten eerste in de vorm, maar daardoor ook in de betekenis. Maar hoe breng je dit nummer dán aan de man in Nederland? Of überhaupt buiten Italië? Zelfs al zou iedereen buiten Italië Italiaans gaan leren en het lied dan zou gaan beluisteren, dan zou het lied alsnog niet dezelfde impact hebben. Een liedtekst kan je emotioneel namelijk pas het allerbeste en diepste raken als het in je moedertaal wordt gezongen. 

Songtekst "Dat komt door jou" - Guus Meeuwis (begin)

Ik laat vandaag de mensen lachen
tot de nacht zal komen
heerlijk dromen dat jij hier bent
en ik jou kan voelen
naar jou kan lachen
voelt het soms alsof ik zonder
veel te leeg en veel te kil ben
en niet echt meer adem. (1)

Ga vandaag een berg beklimmen
en de top bereiken
met jou in m'n hart
waar ik jou wil houden
vast wil houden
ik ben bang dat ik straks zonder
veel te klein en veel te kil ben
en me niet kan vinden (2)

'k Zal vandaag de storm bedwingen
en dan laten razen (2)

conclusie: op deze melodie kan geen Nederlandse tekst met dezelfde mooie boodschap gepast worden. Dus moeten we het doen met de Italiaanse tekst. Maar niet iedereen spreekt Italiaans. Dit is slechts een voorbeeld, met voorbeelden van talen, een lied en een boodschap, maar er zijn er meer! Dus: iedereen moet gewoon eigenlijk alle talen als moedertaal hebben, dus omnilinguaal zijn.

Voordelen te over. Goed plan dus. Ik zal nadenken over de uitvoering ervan.

A te van Lorenzo Jovanotti Cherubini
De liedtekst van Dat komt door jou van Guus Meeuwis