Bruidsmeisje op de universiteit

Toen ik aan mensen vertelde dat ik paranimf zou zijn bij een universitaire promotie, keken ze nog net iets minder niet-begrijpend dan ik toen ik het woord voor het eerst hoorde. "Paranimf? Wat mag dat wel niet zijn?" Het klinkt als iets eigenaardig sprookjesachtigs. Eigenlijk betekent het 'gewoon' bruidsjonker of bruidsmeisje. In Nederland wordt een promotie namelijk gezien als een huwelijk tussen de promovendus en de universiteit.

Recensie Kinderboekenweekgeschenk: Oorlog en vriendschap - Dolf Verroen

Op de vraag "Oorlog en vr?" zou je antwoorden: "ede!" maar dit kinderboekenweekgeschenk zegt: "iendschap!" Want wat is vrede? Kan een kinderboek over de oorlog ook over vrede gaan? Nee, dit boek gaat echt over oorlog, de Tweede Wereldoorlog, leven in de Tweede Wereldoorlog. En in elk leven maakt men zoiets als vriendschap mee. Zo ook in dit verhaal.

Opa vertelt, zo lijkt het. Opa is elf jaar oud. Hij heet Joop. Hij gaat naar school en ook niet. Hij maakt vrienden. Hij krijgt geheimen waarover hij moet zwijgen. Hij ontdekt dat er in de oorlog goede en slechte mensen zijn. Hij ziet oneerlijke dingen gebeuren. De oorlog is zo oneerlijk! Dat vindt Pollie, de onderduiker, ook.

'Als we bevrijd zijn,' zei Pollie, 'fiets ik met een bom in mijn fietstas naar Duitsland en blaas ik heel Duitsland op.' 

Ik moest lachen. 

Pollie niet. 

Excuses voor kinderboeken

Nee, ik vind niet dat je alles wat je wilt ook echt moet doen, maar een kinderboek laten liggen omdat je je er te oud voor vindt – ondanks dat je er helemaal ondersteboven van bent - is toch eigenlijk misschien wel gewoon laf.

  

Recensie: De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren - Haruki Murakami

De Japanse Tsukuru is kleurloos, want hij heeft in tegenstelling tot zijn middelbare schoolvrienden geen kleur in zijn naam. Tsukuru betekent 'maker' en Tazaki, zijn familienaam, betekent 'veelpunt'. Saai. Zijn vrienden krijgen de bijnamen 'de Blauwe', 'de Rooie', 'Witje' en 'Zwartje'. Ondanks de kleurloze Tsukuru is het vijftal een hechte vriendengroep. Er hangt een harmonie in de groep, zo perfect als je misschien nog nooit hebt meegemaakt. Maar opeens willen de kleuren Tsukuru niet meer zien.

Ze zeggen niet waarom. Tsukuru begrijpt er helemaal niets van. In zijn studententijd verkeert hij een halfjaar lang in een zwaar depressieve staat waarin hij bijna dood gaat. Uit eindelijk komt hij er weer bovenop. Toch houdt het hem zestien jaar later nog steeds in z'n greep als hij datet met een vijf jaar oudere vrouw, Sala. Zij wil niet dat hij ermee blijft zitten. Ze gebiedt hem op onderzoek uit te gaan. "Ik googel ze wel even en dan ga jij ze opzoeken!"

Spelling als medicijn tegen taalverandering?

Bedankjes voor de deelnemende kinderen

In veel gebieden van het Nederlands gaat de z steeds meer als de s klinken en de v als de f. “Ik heb de son sien sakken in de see”, is een stereotype uiting van een Amsterdammer. Het verschil tussen de s en z en tussen de f en de v is wel eens groter geweest. In het zuiden van het land is dat verschil nog het meest aanwezig. Daar vind je ook nog een onderscheid tussen de (geschreven) ch en g. In Zuid-Holland, waar ik woon, is er zo goed als geen verschil meer tussen die klanken. Maar je schrijft ze dus nog wel anders! Over deze klankverandering wilde ik meer te weten komen. Sterker nog: hier wilde ik het scriptieonderzoek voor mijn master Taalwetenschappen over gaan doen.

Ik ging op onderzoek uit om te weten te komen hoe Zuid-Hollandse kinderen deze wrijfklanken precies aanleren. Hierbij wilde ik antwoord op de volgende vragen. Maken de kinderen überhaupt wel een onderscheid tussen de korte variant (v, z, g) en de lange variant (f, s, ch)? Zo ja, op welke leeftijden doen ze dat? En speelt de klankomgeving eigenlijk nog een rol?

Bergwandelaars groeten in Oostenrijk

De Alpen zijn een mooie vakantiebestemming. Voor Nederlanders en veel Duitsers zijn échte bergen vreemd, dus zoeken ze ze op in de zomer. Avonturen kun je er beleven, wandelen door de natuur, water drinken uit bergstroompjes, koeien aaien, in eeuwige sneeuw happen, hoog in de bergen over rotsen glijden, plekken doorkruisen waar nooit iemand eerder lijkt te zijn geweest. Tijdens die bergwandelingen kom je af en toe eens andere wandelaars tegen. Hé, uniek! Net zo iemand als jij. Na een lange tijd niemand te hebben gezien! Die begroet je. Maar hoe?

Een meisje met een eig ijsje

Na liters regen liep ik gistermiddag in de plotselinge zon door de Haarlemmerstraat. Ik was natuurlijk niet de enige. Er liep een meisje van een jaar of zes met haar vader mee. De twee liepen langs een ijskraam en het meisje moest gelijk denken aan iets wat ze pas had meegemaakt. Enthousiast vertelde ze erover. Ik ving een flard op:

"Daar mocht je zelf je ijsje maken! Een eig ijsje!"

Een eig ijsje! Bij mij gingen de alarmbellen rinkelen. Wat leuk dat een taallerend kind dat zegt! Ze bedoelde natuurlijk 'een eigen ijsje'. Nooit bij stilgestaan dat het woord 'eigen' heel erg lijkt op een gewoon bijvoeglijk naamwoord als 'hoge' of 'lekkere'. Want zeg nou zelf, spreek je die slot-n van 'eigen' uit? Nee, toch? En normaal gesproken krijgt het bijvoeglijk naamwoord geen ə-uitgang, als het zelfstandig naamwoord onzijdig is, en het voorkomt in een onbepaalde context, dus bijvoorbeeld met 'een' ervoor (Wat een lekker ijsje!) of zonder iets ervoor (Lekker ijsje!).

De beleefdheid van de kijker, niet koper

Je loopt op een vrije middag over de markt. Tientallen kraampjes verkopen honderden spullen: kleding, sieraden, lekkernijen, plantjes. Eigenlijk wil je het liefst alles wel bekijken. Dat doe je dus ook. Maar ja, je hóeft niet alles. En je wílt ook niet alles. Je kijkt vooral. Je kijkt.

Een oplossing voor het-verlies

Weet je, ik ben bang om het kwijt te raken. Om hét kwijt te raken, dat lidwoord. Ik maak lidwoordfouten waar het helemaal niet hoeft. Soms twijfel ik over de simpelste woorden: zeg ik de of het been? Als jonge-maar-belegen-kaaskop! Help! Hoe komt dit? Wat kunnen we eraan doen?

Eerst even een kort overzicht van de Nederlandse woordgeslachten. Waar vroeger drie geslachten waren, mannelijk, vrouwelijk en onzijdig, zijn er nu nog maar twee: mannelijk/vrouwelijk en onzijdig. Het eerste geslacht gaat met ‘de’ en het tweede met ‘het’. Ook is er een verschil met aanwijzende voornaamwoorden (die, deze, dat, dit) en bijvoeglijke naamwoorden. Vergelijk ‘een groot huis’ met ‘een grote wasmachine’, maar dit verschil steekt pas de kop op na het onbepaalde lidwoord ‘een’. In veel andere situaties zien we niet eens een verschil tussen de geslachten, bijvoorbeeld als er alleen ‘een’ voor het zelfstandig naamwoord staat of als het woord in het meervoud staat. Het is dus helemaal niet gek dat de twee woordgeslachten soms door elkaar gehaald worden.

Wat doet K3 als het binnenregent?

Songtekstanalyse van ‘Als het binnenregent’ - K3

Marthe zet een emmer met een gat onder het gat.

Een tijdje geleden schreef ik een blogbericht over 10 000 luchtballonnen en weer ben ik taalkundige opvallendheden tegengekomen in een K3-liedje. Dit keer is het ‘Als het binnenregent’, een liedje dat de echte fans al voorbij hebben zien komen tijdens de liveshows van K3 zoekt K3. Sinds kort staat er ook echt een clip van op YouTube. De uitgelezen kans om er eens even goed voor te gaan zitten!

Voor de zekerheid: er staat geen spatiefout in de titel! ‘Binnenregent’ is echt één woord! De vraag is niet: wat zouden we doen als het binnen in ons huis zou gaan regenen? Nee, de vraag is wat te doen als de regen naar binnen loopt, als het naar binnen regent! Binnenregenen is gewoon een werkwoord, ook al is het nergens anders te vinden en brengt de spellingcontrole er rode versiersels onder aan. Net als buitenspelen schrijf je het aan elkaar. ‘Ze was aan het buitenspelen.’ Zo ook: ‘Het was aan het binnenregenen.’ Misschien hoor je het niet heel vaak, maar gebruik even je fantasie. (Verplaats je in een kind.) Laten we nu naar de songtekst gaan kijken.

Vertaling van Bailando - Enrique Iglesias en amigos

'Favorieten' en 'lievelings-' zijn niks voor mij, maar móet ik een persoonlijk taaltop bepalen, dan staat het Nederlands op nummer één, slechts omdat ik alleen die taal het beste beheers, en op twee staat het Spaans. Heerlijke klanken, lekker doorzichtig spellingsysteem, mooie grammatica met weinig uitzonderingen. Zo jammer dus dat er een half in het Engels vertaalde versie van het Spaanse lied 'Bailando' is gekomen. (Ik weet, dit lied bestaat al twee jaar. Vergeef me.) In deze Spaans-Engelse codeswitching-versie is nauwelijks rekening gehouden met de originele lyrics, en wel op meerdere vlakken.

Ten eerste zijn de zinnen die naar het Engels omgezet zijn, vaak inhoudelijk totaal anders. Hadden de vertalers daar echt niks anders voor kunnen bedenken? Hier een voorbeeld. Eerst de Spaanse versie:

Con tu física y tu química también tu anatomía
La cerveza y el tequila y tu boca con la mía
Ya no puedo más (ya no puedo más)
Ya no puedo más (ya no puedo más)

Sorry voor wat ik heb neergepleurd!

Spijtbetuiging, of toch niet?

Ulaan Tsutgalan waterval

T.W.I.S.T., mijn studievereniging van Taalwetenschap, kondigde een open podium aan en een paar weken van tevoren vroeg een studiegenote mij om hulp. Ze had Justin Biebers Love Yourself vertaald in het Nederlands en wilde dat gaan zingen. Wilde ik haar begeleiden op gitaar? Sure! We bespraken een hoop, over wanneer we zouden oefenen, dat er een tweede stem bij kon, en opeens dacht ik: hé, maar wacht even! Pas geleden heb ik ook een nummer vertaald! Geronimo van Sheppard. Gewoon voor de lol. Kunnen we dat ook niet gaan spelen?

Zo kwam het dat we niet één, maar twee nummers à la Lekker Nederlands voorbereidden voor het open podium. Omdat ik mijn vertaling slechts één keer snel had neergepend, moest daar nog wel wat aan geschaafd worden. Zo veranderden we de uitroep 'Geronimo!' in 'van onderen!' en 'regen van de waterval' werd 'stortvloed van de waterval'. Tja, bij zo'n vertaling komt nog best wat kijken, want je kunt maar weinig letterlijk vertalen, omdat de klemtoon dan niet meer hetzelfde valt of doordat het niet meer rijmt. Soms doe je er dan goed aan iets heel anders op te schrijven, een ander voorbeeld, bijvoorbeeld, maar de strekking van de songtekst moet hetzelfde blijven. En laat die bij Geronimo nou niet zo voor de hand liggend zijn!

Met je #squad op Insta

Squad. Heel lang kende ik het alleen nog maar van dat nummer van Ali B en zo: Rampeneren. Dat nummer komt alweer uit 2006, trouwens! TIEN jaar geleden! In dat lied noemden ze hun namen en bleek dat de bekende rapper chillde met... de Partysquad.

Die naam van de rapgroep is dus ook waar ik aan terugdacht toen ik op Instagram het woord 'squad' voorbij zag komen. Het wordt gebruikt in de stoere praat van kinderen en tieners, degenen die het ook hebben over 'insta' en hierbij begrijpelijkerwijs het negatief geladen 'gram' achterwege laten. (Je verbaast je over het archaïsche lexicon van de jeugd!) Het liefst zetten ze er nog een hashtagje voor: #squad. Maar wat is dat eigenlijk, squad?

Recensie: Nachtlicht - Eefje de Visser

Met 'verrassing' kun je zowel 'puur onverwacht' als 'heel aangenaam' bedoelen. Het gloednieuwe muziekalbum van Eefje de Visser, dat ik als verjaardagsverrassing kreeg van een mede-Eefjefan, was het allebei! Het komt niet vaak voor dat je een cd krijgt die je niet specifiek hebt gevraagd en wel echt leuk vindt. Bij mij althans. Maar met Nachtlicht zat dat heel anders.

De gever wist dat ik het eerste album, De Koek, helemaal geweldig vond. Ondertussen had Eefje al een tweede album bij elkaar gezongen en begin dit jaar bracht Eefjes Platenmaatschappijtje het derde album op de markt. Aan de hand van dit album bespreek ik haar grandioze stijl. Komt -ie.

Lezen om te leren

Als Nederlander in 2016 lees je op een dag van alles. Bij het wakker worden kijk je als eerste naar de cijfers van je digitale wekker. In de keuken registreer je de letters op het hagelslagpak, het melkpak en de broodzak. Zodra je buiten bent lees je reclameborden, namen van bedrijven en teksten op verkeersborden. Al deze dingen lees je - als je dat al bewust doet - niet per se voor je plezier, maar meer voor de noodzaak. Het zijn korte teksten die je snel aanwijzingen geven.

Maar als we het nu hebben over langere teksten, dan zien we dat die heel anders worden gebruikt. Neem nou een boek. Afhankelijk van je dagelijkse bezigheden - scholier, student, werkende - gebruik je boeken verschillend. Over het algemeen kun je een grove verdeling binnen het type boeken maken: leerboeken en plezierboeken. Met die eerste categorie bedoel ik zelfhulpboeken, studieboeken, schoolboeken, et cetera. Die tweede categorie bevatten dichtbundels, romans, stripboeken en ga zo verder, boeken die je voor je plezier leest. De aanwezigheid van die laatste categorie is nu heel normaal, maar dat is niet altijd zo geweest!

Ik hou van hout!

Pleidooi voor ‘hout’ als werkwoordsvorm

Niemand zegt dit: [ɪk ha͜ut fɑn ja͜u] (‘Ik houd van jou’). Het gaat me om die t-klank. Die laat iedereen gewoon weg bij een persoonsvorm in de eerste persoon enkelvoud (‘Ik hou van jou’), gebiedende wijs (‘Hou je vast!’), of tweede persoon enkelvoud met het onderwerp erna (‘Hou je van kokos?’). Ik begrijp dat wel, want de persoonsvorm in de derde persoon enkelvoud klinkt ook als [ha͜ut] en als je dus [ɪk ha͜ut] zegt, lijkt het net of je het vervoegen van Nederlandse werkwoorden niet onder de knie hebt. Je zegt ook niet ‘ik vliegt’ of ‘ik gaat’ of ‘ik loopt’. Althans, in het Standaardnederlands! Logisch dus, dat we die t-klank ook niet schrijven.

Hoe fout is 'groter dan jou'?

Ik zat deze video van het nummer 'Niemand weet wat er komt' uit de Nederlandse musical De Tweeling te beluisteren en ik schrok. Ik schrok twee keer! Eerst omdat ik een taalfout hoorde, vervolgens schrok ik nog harder omdat het helemaal geen taalfout was, en ik dat dus wel zo aan had gevoeld. Aaah! Het gaat me om de volgende zin:

Onderzoekje: afwegen

Update: Dit onderzoekje is inmiddels afgerond!